1999 Yılı Ödül Sahibi: Haydar ALİYEV (Azerbaycan Cumhuriyeti Üçüncü Cumhurbaşkanı)

Haydar ALİYEV (10 Mayıs 1923 – 12 Aralık 2003) Azerbaycanlı siyasetçi, Azerbaycan Cumhuriyeti’nin üçüncü Cumhurbaşkanı, Nahçıvan Yüksek Meclisi’nin 3. Başkanı, Azerbaycan’ın görevdeki cumhurbaşkanı İlham Aliyev’in babası. Azerbaycan’ın “Umum milli lider” ve “ulu önder” unvanlarını taşımaktadır.

Azerbaycan Cumhurbaşkanı Sayın Haydar Alirızaoğlu ALİYEV 10 Mayıs 1923’de Azerbaycan’a bağlı Nahçıvan Özerk Cumhuriyeti’nde dünyaya gelmiştir.

Babası Alirıza Bey ile annesi İzzet Hanım, küçük yaşlarda Kars Antlaşması ile Ermenistan’da kalan Zengezur’dan göçe zorlanan ailelerin çocuklarıdır.

Ailenin dokuz çocuğundan dördüncüsü olan Sayın Haydar ALİYEV ilk, orta ve lise öğrenimini Nahçıvan’da tamamlamıştır. Daha sonra Bakü’deki Mimarlık Fakültesine kaydolmuş, burada eğitimine devam ederken 2. Dünya Savaşının çıkması üzerine Sovyet Güvenlik Teşkilâtı’nda göreve başlatılmıştır. Savaştan sonra bugünkü adı Azerbaycan Petrol Akademisi olan Azizbeyov Sanayi Enstitüsü’nde öğrenime başlamıştır. Ayrıca 1957 yılında bugünkü Azerbaycan Devlet Üniversitesi Tarih Fakültesi’ni bitirmiştir. 1964-1967 yılları arasında Azerbaycan Devlet Tehlikesizlik Komitesi Başkan Yardımcısı, 1967-1969 yılları arasında da aynı komitenin Başkanı olarak görev yapmıştır. Bu sırada tuğgeneral rütbesine yükseltilmiştir.

1969-1982 yılları arasında Azerbaycan Komünist Partisi Birinci Sekreterliği yapan Sayın Haydar ALİYEV’in döneminde Azerbaycan sanayi, üretim, inşaat, teknik, tarım ve kültür sahalarında olağanüstü gelişmeler göstermiştir. 41 kilometrelik Bakü metrosu ile bazı büyük fabrikalar ve endüstri kompleksleri onun girişimleri ile hayata geçirilmiştir.

Sayın ALİYEV, 1976-1982 yılları arasında da bir yandan bu görevi yürütürken aynı zamanda SSCB Politbüro yedek üyeliğine getirilmiştir. 1982-1987 yılları arasında ise Sovyetler Birliği Komünist Partisi Politbürosu asil üyeliği ve SSCB Başbakan Birinci Yardımcısı olarak görev yapmıştır. Bu dönemde Politbüro üyesi sıfatı ile Avrupa, Ortadoğu ve Asya ülkelerine seyahatler gerçekleştirmiştir.

1987’de Mihail GORBAÇOV’un bazı tutum ve tasarruflarından dolayı Politbüro’dan ve diğer görevlerinden istifa etmek zorunda kalmıştır.

Sayın Haydar ALİYEV 1990 yılında Sovyet ordusunun Bakü’ye girerek yaptığı 20 Ocak katliamından sonra, bunu protesto ederek, Sovyet Komünist Partisi’nden istifa etmiştir. 1990 yılında memleketi Nahçıvan Özerk Cumhuriyeti Parlamento Başkanlığına ve Azerbaycan Parlamentosu Başkan Yardımcılığına seçilmiştir. 1993′ de iç savaşı önlemesi için Azerbaycan Meclis Başkanlığına getirilmiştir.

24 Haziran 1993 ‘de Azerbaycan Cumhuriyeti Milli Meclisi’nin kararı ile Sayın Haydar ALİYEV’e Azerbaycan Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı yetkileri verilmiştir. 3 Ekim 1993 tarihinde ise halkın büyük çoğunluğunun oyları ile Cumhurbaşkanlığına seçilmiştir. Sayın ALİYEV 11 Ekim 1998 tarihinde ikinci kez Azerbaycan Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığına seçilmiştir.

Ülkesinin Cumhurbaşkanlığı görevini başarı ile sürdüren Sayın Haydar ALİYEV bu dönemde Azerbaycan’ın bağımsızlığına ve kendisine karşı yöneltilen darbe ve suikast girişimlerini bastırarak Azerbaycan’ın bağımsızlığını ve iç barışını korumuştur. Ermenistan ile ateşkes imzalayarak, Karabağ sorunu nedeniyle akmakta olan kanı durdurmuş ve sorunun diplomatik yollarla çözümlenebilmesi için müsait ortam sağlamıştır. Azerbaycan’da serbest piyasa ekonomisinin kurulması ve petrol konularında uluslararası antlaşmalara imza atmıştır.

20 Eylül 1994 tarihinde asrın devasa petrol projesi antlaşmasını imzalayarak dünyanın birçok ülkesinde bulunan petrol şirketlerinin Bakü’ye gelmesi için büyük çaba sarf etmiştir.

Türkiye ve Türkler konusunda her zaman “Biz bir millet ama iki bağımsız devletiz” diyen Sayın ALİYEV, yurtdışı resmi ziyaretlerinde ve çeşitli platformlarda Bakü-Ceyhan ana petrol boru hattının ısrarla savunucusu olmuş ve her fırsatta Türkiye Cumhuriyeti’nin Bakü-Ceyhan tezini savunmuştur. 29 Ekim 1998 tarihinde ise Ankara’da Bakü-Ceyhan petrol boru hattının yapılması ile ilgili Ankara Deklarasyonu’nu diğer devlet başkanları ile birlikte imzalayarak kararlılığını bir kez daha ortaya koymuştur.

Sayın Cumhurbaşkanı Haydar ALİYEV, 1997 yılında NTV Televizyonu tarafından ülkemizde yapılan ankette “Dünyada Yılın Adamı” ödülüne, Türk Sanayici ve İşadamları Vakfı tarafından yılın “Devlet Adamı” ödülüne, Kars ve İzmir-Karşıyaka Belediyeleri tarafından da yılın “İnsan Hakları” ödülüne lâyık görülmüştür.

1992 yılında temelini attığı Yeni Azerbaycan Partisi’nin Genel Başkanlığını yapmıştır. Ayrıca birçok ülkenin üniversitelerinden “fahri doktor” unvanı almıştır.