Atatürk Kültür Merkezi Projeleri
PRDJENİN ADI: TÜRK DÜNYASI ORTAK EDEBİYATI
PPOJENİN AMACI: Türk Dünyası Ortak Edebiyatı, Türkiye Cumhuriyeti ile, Bağımsız Türk Cumhuriyetleri Azerbaycan, Kazakistan, Kırgızistan, Özbekistan, Türkmenistan, Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti ve Rusya, Çin, Irak, Suriye, Avrupa ve Avustralya’da yaşayan Türk toplulukları arasında; dil, tarih ve kültüre dayalı ortaklığın en kesin belgeleri olan edebî metinleri, bunlara vücut veren kalem sahiplerini, edebiyatın tarihî gelişimini, edebiyat kavram ve terimlerini bir arada yayımlamak amacıyla hazırlanmıştır.
Devlet Planlama Teşkilâtına sunulan ve yatırım programına alınan bu proje, uzun bir hazırlık dönemi geçirmiştir.
1996’da yapılan “Proje Eşgüdüm” toplantısında 20’yi aşkın Türk Devlet ve Topluluğunda, farklı lehçelerde teşekkül etmiş olan edebî ürünler ve edebî şahsiyetler hakkında bilgi ve belgelerin toplanması, değerlendirilmesi ve Türkiye Türkçesine aktarılması gibi işlemlerde takip edilecek yöntem konusunda temel ilkeler belirlenerek çalışmalar başlatılmıştır. Bu doğrultuda Proje Yürütme Kurulları oluşturularak, eserlerle ilgili gerekli görevlendirmeler yapılmıştır.
Proje Yürütme Kurulu ile, Alt Projeler ve üyeleri şöyledir:
TÜRK DÜNYASI ORTAK EDEBİYATI PROJESİ
Başkan: Prof. Dr. Sadık TURAL
Başkan Yardımcıları: Prof. Dr. Kâmil VELİYEV, Prof. Dr. Önder GÖÇGÜN
Yürütme Kurulu: Dr. Hüseyin A?CA, Dr. Müjgân CUNBUR, Prof. Dr. Şükrü ELÇİN, Prof. Dr. Önder GÖÇGÜN, Prof. Dr. Osman HORATA, Yrd. Doç. Dr. M. Kayahan ÖZGÜL, Yrd. Doç. Dr. Güzin TURAL (1958-12.11.2006), Prof. Dr. Sadık TURAL, Doç. Dr. Naciye YILDIZ.
Türk Dünyası Koordinatörleri: Prof. Dr. Kâmil VELİYEV (Başkan), Prof. Dr. Bekir NEBİYEV (Azerbaycan), Prof. Dr. Ahmet SÜLEYMANOV (Başkurdistan), Prof. Dr. Şakir İBRAYEV (Kazakistan), Prof. Dr. Abdildacan AKMATALİYEV (Kırgızistan), Prof. Dr. Begali KASIMOV (Özbekistan)(25.09.2004), Prof. Dr. Hatip MİNNİGULOV (Tataristan), Prof. Dr. Annagurban AŞIROV (Türkmenistan)
Proje Genel Sekreteri: Dr. Hüseyin A?CA
Aktarma Grubu: Dinara DÜYSEBAYEVA, Kalmamat KULAMSHAEV
1. TÜRK DÜNYASI EDEBİYAT METİNLERİ ANTOLOJİSİ
Başkan: Prof. Dr. Şükrü ELÇİN
Başkan Yardımcıları: Doç.Dr.Naciye YILDIZ–Yrd.Doç.Dr.Güzin TURAL
Bilimlik İnceleme Kurulu: Dr. Hüseyin A?CA – Dr. Müjgân CUNBUR – Prof. Dr. Mustafa ÖNER – Prof. Dr. Sadık TURAL – Doç. Dr. Naciye YILDIZ
Bu proje kapsamında yayımlanan Türk Dünyası Edebiyat Tarihine paralel olarak hazırlanan Türk Dünyası Edebiyat Metinleri Antolojisi, Türk dilinin değişik lehçeleriyle oluşturulan anonim edebiyata ait mahsullerin, seçkin örneklerinden meydana getirilmiştir. Türkiye Türkçesi dışındaki lehçelerden seçilen örnekler, özgün hâliyle ve Türkiye Türkçesine çevirileriyle birlikte verilmiştir.
8 ciltte tamamlanan bu antolojide yedi Türk Devletinde yaşayan Türk soylu halkların oluşturduğu anonim edebiyata ait mahsuller yanında, diğer Türk topluluklarından bir kısmının kullandığı lehçelerle meydana getirilmiş metinlerden de örnekler yer almaktadır. Yazılı edebiyatla ilgili antolojiler ise, daha sonra ayrı bir dizi olarak yayımlanacaktır.
1. CİLT (Ankara 2001, 671 s.): Anonim Sözlü Edebiyat: Mitler – Efsaneler – Menkabeler. 2. CİLT (Ankara 2003, 715 s.): Destanlar. 3. CİLT (Ankara 2003, 552 s.): Destanlar. 4. CİLT (Ankara 2003, 545 s.): Destanlar. 5. CİLT (Ankara 2004, 713 s.): Masallar. 6. CİLT (Ankara 2004, 715 s.): Masallar. 7. CİLT (Ankara 2006, 703 s.): Halk Hikâyeleri – Halk Tiyatrosu – Fıkralar. 8. CİLT (Ankara 2007, 700 s.): Alkış-Kargışlar – Atasözleri – Tekerlemeler – Bilmeceler – Maniler – Ninniler – Türküler – Ağıtlar (Cilt baskıdadır).
2. TÜRK DÜNYASI EDEBİYATÇILARI ANSİKLOPEDİSİ
Başkan: Dr. Müjgân CUNBUR
Başkan Yardımcısı: Dr. Hüseyin A?CA
Bilimlik İnceleme Kurulu: Dr. Hüseyin A?CA – Dr. Müjgân CUNBUR – Prof. Dr. Osman HORATA – Prof. Dr. Sadık TURAL – Doç. Dr. Naciye YILDIZ
Türk Dünyası Edebiyatçıları Ansiklopedisi Türk dilinin farklı lehçelerinde eser veren ve eserlerini kitap, kaset, yoğun disk ya da plak olarak yayımlayan yaklaşık 30 bin civarında Türk soylu şair, yazar ve fikir adamının, hayat hikâyelerinden oluşan bir anıt eserdir.
8 ciltte tamamlanan bu dizide, eski ve yeni 20’ye yakın Türk lehçesinde sözlü, yazılı eser veren şahsiyetler yer almıştır. Bu isimlerin seçiminde Proje Yürütme Kurulunun belirlediği ve bu türden eserlerin oluşturulmasında yaygın kullanılan ölçütlere uyulmuştur.
1. CİLT (Ankara 2002, 532 s.): A – ATATU?. 2. CİLT (Ankara 2002, 498 s.): ATATÜRK – CÜVEYNÎ. 3. CİLT (Ankara 2003, 464 s.): ÇABUK – EZİZOVA. 4. CİLT (Ankara 2004, 447 s.): F – HAZRETKULOV. 5. CİLT (Ankara 2004, 477 s.): HETO – KEZİK. 6. CİLT (Ankara 2006, 670 s.): KIDIR UULU – NÜZÛLÎ. 7. CİLT (Ankara 2007, 600 s.): O – ŞÜKÜRÜ. 8. CİLT (Ankara 2007, 600 s.): TABAKSOYEV – ZÜNNÛNOVA (7. ve 8. ciltleri baskı aşamasındadır).
3. TÜRK DÜNYASI EDEBİYAT TARİHİ
Başkan: Prof. Dr. Önder GÖÇGÜN
Başkan Yardımcıları: Prof.Dr. Osman HORATA–Yrd.Doç.Dr. Kayahan ÖZGÜL
Bilimlik İnceleme Kurulu: Dr. Hüseyin A?CA – Prof. Dr. Önder GÖÇGÜN – Prof. Dr. Osman HORATA – Yrd. Doç. Dr. Kayahan ÖZGÜL – Prof. Dr. Sadık TURAL
Bugüne kadar Türk Dünyasının belirli coğrafyalarıyla sınırlı olarak kaleme alınan edebiyat tarihlerinden farklı olarak, edebî ürünler bakımından oldukça verimli olan bu alanın bütününde teşekkül etmiş olan Türk Edebiyatının doğuşu, gelişimi ve bugünkü durumunu ilmî bir yaklaşımla ele alındığı bu anıt eser, 9 ciltten oluşmaktadır. Ciltlerde yer alan ana bölümler şunlardır:
1. CİLT (Ankara 2001, 504 s.): Anonim Sözlü Edebiyat – Türk Mitolojisi – Türk Destanları. 2. CİLT (Ankara 2002, 721 s.): Türk Dünyasında Efsane – Menkabeler – Masallar – Halk Hikâyeleri. 3. CİLT (Ankara 2003 – 760 sayfa): Halk Tiyatrosu – Fıkralar – Alkış/Kargışlar – Atasözleri – Tekerlemeler – Bilmeceler – Maniler – Ninniler – Türküler – Ağıtlar – Batı Oğuz Sahası Âşık Edebiyatı – Türkistan Sahası Âşık Edebiyatı. 4. CİLT (Ankara 2004, 616 s.): Türk Tengri Dini Edebî Çevresi (Orhun Türkçesi Dönemi) – Burkancı (Budist) ve Manici (Maniheist) Türk Edebî Çevreleri (Nazım ve Nesir) – XI-XII. Yüzyıl – Batı Türk Yazı Dilinin Kuruluşu – Tasavvufî Edebiyat (Osmanlı Sahası) – Tasavvufî Edebiyat (Azerî Sahası) – Klâsik Edebiyat: Türk Kültürü İçindeki Yeri, Kaynakları, Oluşumu, Sanat ve Estetik Anlayışı. 5. CİLT (Ankara 2004, 698 s.): Erken Dönem Nazım (XV. Yüzyıl) – Erken Dönem: Nesir – İlk Klâsik Dönem: Nazım: Nesir – Orta Klâsik Dönem: Nazım: Nesir – Son Klâsik Dönem: Nazım: Nesir. 6. CİLT (Ankara 2004 – 586 sayfa): XVIII. Asır Biterken Edebî Yenilen-menin Kaynakları Hakkında Bir Deneme – Geç Dönem: Nazım: Nesir – Azerî (Doğu Oğuz) Sahası XI-XVIII. Yüzyıllar – XIX. Yüzyıl. 7. CİLT (Ankara 2006, 642 s.): XIX. Yüzyılın II. Yarısında Siyasî, Sosyal, İdarî, Ekonomik, Fikrî, Edebî Arayışlar, Yenileşme Gayretleri – Batılılaşma Yolunda: Tanzimat Sonrası Arayışlar Devrinde İlk Gazeteler – XIX. Asrın Özel Bir Edebiyat Mahfeli Olarak Encümen-i Şuarâ – Batılılaşma Yolunda: Tanzimat Sonrası Arayışlar Devrinde Şiir / Tiyatro / Hikâye-Roman – Arayışlar Devri Türk Edebiyatının İlk Devirlerinde Belâgât, Edebiyat Nazariyatı, Edebiyat Tarihi ve Antoloji Çalışmaları – Arayışlar Devri Türk Edebiyatının İlk Dönem-lerinde Diğer Nesir Örnekleri – I. Meşrutiyet (1876-1894) Dönemi – Farklı Bir Batılılaşma Anlayışını Temsil Edenler: Mutavassıtîn – Servet-i Fünûn Topluluğu (1896-1901) ve Şiiri – Servet-i Fünûn Romanı – Servet-i Fünûn Hikâyesi – Servet-i Fünûn Topluluğu Döneminde Edebiyat Nazariyatı ve Tenkidi. 8. CİLT (Ankara 2007, 700 s.): II.Meşrutiyet Sonrası Türk Edebiyatı – Millî Edebiyat Dönemi Şiir – Hikâye – Roman – Tiyatro – Hitabet – Edebiyat Nazariyatı – İslâmi Görüş Etrafında Toplanış – Edebî Münakaşalar – Cumhuriyet Devri Türk Edebiyatı – Şiir – Roman – Hikâye – Tiyatro – Tenkid. 9. CİLT (Ankara 2007, 750 s.): Doğu Türk Yazı Dili Edebî Çevresi – Balkanlar ve Diğer Komşu Alanlar Edebiyatı – Azerbaycan, Karadeniz ve Kuzey Kafkasya Alanı Edebiyatı – Türkistan Alanı Edebiyatı – İdil-Ural Alanı Edebiyatı – Güney ve Kuzey-Doğu Sibirya Alanı Edebiyatı (8. ve 9. ciltler baskı aşamasındadır).
4. TÜRK DÜNYASI EDEBİYAT KAVRAMLARI VE TERİMLERİ ANSİKLOPEDİK SÖZLÜ?Ü
Başkan: Dr. Hüseyin A?CA
Bilimlik İnceleme Kurulu: Dr. Hüseyin A?CA – Prof. Dr. Pakize AYTAÇ – Yrd. Doç. Dr. Hidayet ÖZCAN – Yrd. Doç. Dr. Kayahan ÖZGÜL – Prof. Dr. Sadık TURAL
Lehçe Karşılıklarını Yazma ve Aktarma Grubu: Azerbaycan sahası: Prof. Dr. Mehman MUSAO?LU, Aljira TOPALOVA, Dildar ŞİRZAD-ATMACA; Başkurt sahası: İldar KİREEV; Kırgız sahası: Doç. Dr. Gülzura CUMAKUNOVA, Dinara DÜYSEBAYEVA; Özbek sahası: Yard. Doç. Dr. Ertuğrul YAMAN, Aysu ŞİMŞEK-CANPOLAT; Tatar sahası: Mars TUKAY; Türkmen sahası: Doç. Dr. Seyid ARNAZOROV; Uygur sahası: Dr. Erkin EMET.
Sözlü-yazılı Türk edebiyatı eserlerinde başlangıçtan günümüze kadar kullanılan söz öbeği, kavram ve terimlerin alfabetik olarak sıralandığı Türk Dünyası Edebiyat Kavramları ve Terimleri Ansiklopedik Sözlüğü, 6 ciltte tamamlanmıştır. Eseri oluşturan kavram ve terimlerin önce yediye yakın Türk lehçesindeki karşılıkları verilmiş, daha sonra da Türkiye Türkçesi ile açıklaması yapılmıştır. Yaklaşık 14.000 bin edebiyat kavram ve teriminin yer aldığı bu dizide yer yer örnekler de verilmiştir.
1. CİLT (Ankara 2001, 574 s.): ÂB – CÜZİYYÂT-I MÜSELSELE. 2. CİLT (Ankara 2003, 520 s.): ÇAALI? NIMAHTAR –FÜTÜVVETNÂME. 3. CİLT (Ankara 2004, 436 s.): GADDÂRE – JURNAL. 4. CİLT (Ankara 2004, 527 s.): KAADA-SALT – NÜKTE. 5. CİLT (Ankara 2006, 418 s.): OBJE – ŞÜTÜR-GURBE. 6. CİLT (Ankara 2006, 334 s.): TAACCÜB – ZÜVEREK